Hoera, ik blijf vanavond thuis!

Ik kwam eens een grappige cartoon tegen die een belangrijk verschil tussen introverte en extraverte mensen duidelijk maakte. Je zag twee keer hetzelfde mannetje afgebeeld. Links stond een extraverte variant van het poppetje met een sippe gezichtsuitdrukking en hangende schouders. Rechts stond een introverte variant met een brede lach en zijn armen juichend omhoog. Beide plaatjes hadden hetzelfde bovenschrift: ‘Ik blijf vanavond thuis’.

Vroeger was ik niet zoals dat introverte mannetje. Ik vond het wel fijn om op vrijdagavond thuis te zijn, maar ik voelde daar niet per se blijdschap bij. Wat ik wel voelde was een soort mengeling van opluchting, schuldgevoel en het vermoeden dat ik een vreemde afwijking had. Het leek me alsof alle andere mensen niets liever wilden dan uitgaan. Terwijl ik er zelf na een drukke week vol interactie juist naar verlangde alleen te zijn en met een boek binnen handbereik wat aan te rommelen. Ik voelde wat Laurie Helgoe in haar boek Introvert Power ‘vervreemding’ noemt.

Vervreemding is een psychologische term voor het gevoel niet-verbonden te zijn en vervreemd van je omgeving. Het wordt geassocieerd met allerlei psychische klachten, waaronder depressie. Vervreemding is niet hetzelfde als alleen zijn. Je kunt alleen zijn en je toch verbonden voelen met anderen. Vervreemding treedt op wanneer iemand zichzelf niet herkent in zijn omgeving. Hij voelt zich dan niet erkend. Erkenning treedt op als iemand zichzelf juist weerspiegelt ziet in zijn omgeving.

In onze extraverte samenleving zie je jezelf als introvert niet vaak weerspiegeld in je omgeving. Het wordt als afwijkend gezien als je veel tijd alleen wilt doorbrengen. Je wordt juist van alle kanten aangemoedigd om ‘sociaal’ te zijn, aan clubjes mee te doen, je agenda zo vol mogelijk te stoppen met allerlei activiteiten en verplichtingen. Als introvert loop daardoor het risico vervreemd te raken van jezelf en van je omgeving. Óf je onttrekt je zo veel mogelijk aan de maatschappij (sociale vervreemding), óf je probeert je aan te passen en raakt daardoor vervreemd van jezelf (zelfvervreemding).

Als ik terugdenk aan mijn vroegere zelf denk ik dat ik af en toe ook last had van zelfvervreemding. Ik keek om me heen en constateerde dat ik afwijkend was in mijn behoefte om veel tijd alleen of met een beperkt aantal mensen door te brengen. Ik dacht dat er iets mis met me was. Ik begreep maar niet hoe het kon dat ik van mensen hield, maar tegelijkertijd vaak alleen wilde zijn. Ergens schaamde ik me daarvoor. Ik was bang dat anderen me een saaie pief vonden. Als ik dan toch uitging, voelde ik me vaak doodongelukkig omdat ik veel liever thuis wilde zijn. Op zo’n moment kon ik me heel eenzaam voelen te midden van de menigte. Vervreemd dus.

Schaamte, vervreemding en niet-verbondenheid hebben met elkaar te maken. In haar boek De kracht van kwetsbaarheid definieert Brené Brown schaamte als angst voor niet-verbondenheid. Schaamte is de angst dat er iets is in ons zijn, doen of laten wat maakt dat we geen verbondenheid waard zijn en er niet bij horen. Ieder mens verlangt naar verbondenheid en betrokkenheid. Liefde en het gevoel erbij te horen zijn basisbehoeften voor zowel mannen, vrouwen als kinderen. Als het ze daaraan ontbreekt, dan lijden zij daar onder.

Omdat verbondenheid zo’n primaire behoefte is, proberen we daar vaak aan te voldoen door ons aan te passen en te streven naar goedkeuring. Jammer genoeg helpt dat niet, maar staat dat het gevoel erbij te horen eerder in de weg. We horen er namelijk pas echt bij wanneer we ons aan de wereld kunnen laten zien zoals we zijn. Dat betekent dat je pas het gevoel kunt hebben dat je erbij hoort als je jezelf erkent en accepteert.

De kracht van introverte mensen ligt in hun vermogen voldoening te halen uit hun innerlijke wereld. In deze snelle, luidruchtige en op de buitenkant gerichte samenleving wordt dit echter lang niet altijd als een kracht erkend. Vanuit een extravert perspectief bekeken, lijkt het alsof een introvert zich door zijn interne focus afkeert van de buitenwereld. Alsof hij ergens voor vlucht. Vanuit een introvert perspectief is het echter helemaal geen terugtrekkende beweging. Als introvert keer je je focus naar binnen omdat je daar voldoening, inspiratie en energie vandaan haalt!

Dit inzicht was voor mij heel belangrijk. Het feit dat ik graag alleen ben met mijn eigen gedachten maakt mij niet saai of asociaal. Integendeel, juist omdat ik weinig tijd verspil in de kroeg of in een sportkantine, kan ik een waardevolle bijdrage leveren aan de maatschappij. Daardoor heb ik tijd over om kennis te vergaren en teksten te schrijven waar veel mensen iets aan hebben! Ik heb geen last meer van schaamte omdat ik vaak alleen of met mijn gezin wil zijn. En ik voel me nooit meer alleen in een menigte. Want ik als ik meedoe aan een sociale activiteit is dat omdat ik daar zin in heb en lol aan beleef, en niet omdat denk dat ik dat moet doen of uit angst om er niet bij te horen.

Kortom, tegenwoordig ben ik als het introverte mannetje in de cartoon en roep ik op vrijdagavond uit volle overtuiging en met een brede grijns op mijn gezicht; ‘Yes, ik blijf vanavond thuis!’