Breng je stressniveau omlaag tijdens spannende gesprekken

Doelen zijn belangrijk omdat ze je motiveren. Maar een doel kan je ook in de weg gaan zitten als je je gaat blindstaren op het resultaat dat je wilt bereiken. Daarom deze week een tip die op veel situaties toepasbaar is en die helpt om je stressniveau aanzienlijk naar beneden te schroeven in spannende situaties zoals vergaderingen of sollicitatiegesprekken: stel procesdoelen.

Er zijn allerlei soorten doelen. De belangrijkste zijn: resultaatdoelen, prestatiedoelen en procesdoelen. Deze laatste blijken het meest effectief te zijn. In mijn artikel Hoe overleef ik een vergadering kun je een voorbeeld vinden van een procesdoel. Daarin geef ik onder andere de tip om jezelf ten doel te stellen om elke vergadering in ieder geval iets te zeggen, maakt niet uit wat. Dit is een duidelijk voorbeeld van een procesdoel: een doel dat gaat om gedrag dat je wilt vertonen in een bepaalde situatie.

Stel dat je een sollicitatiegesprek hebt. Als je doel is ‘aangenomen worden’, dan is dat een resultaatdoel. Een resultaatdoel is, de naam zegt het al, gericht op het eindresultaat dat je wilt behalen. Het nadeel van resultaatdoelen is dat ze afhankelijk zijn van allerlei factoren waar jij geen controle over hebt. Dat kan behoorlijk wat stress en onzekerheid opleveren. Je hebt namelijk zelf niet in de hand of je wordt aangenomen of niet. Die onzekerheid kan je nogal in de weg zitten tijdens het gesprek.

In deze situatie zou je ook een prestatiedoel kunnen formuleren. Dat is een doel dat gericht is op je eigen prestatie. Bijvoorbeeld: jezelf overtuigend verkopen tijdens het gesprek. Ook bij dit doel geldt dat het je onzeker kan maken als je er te veel op gefocust bent. Je loopt dan het gevaar dat je alleen maar bezig met de vraag of het je wel zal lukken. De kans is groot dat je interne criticus de kop opsteekt om je te vertellen dat je nooit overtuigend zult overkomen, dat je een loser bent, dat je gedoemd bent in banen te blijven hangen die je niet leuk vindt enz. Eenmaal op dat punt aangeland, ben je ver verwijderd van het resultaat dat je wilt bereiken. Het is zeer onwaarschijnlijk dat je dan nog een enthousiaste, zelfbewuste indruk maakt.

Daarom is het zo belangrijk dat je in dit soort situaties procesdoelen stelt. Dan zeg je bijvoorbeeld tegen jezelf: ‘Ik neem mij voor om de leden van de sollicitatiecommissie echt aan te kijken en naar ze te glimlachen als ik ze een hand geef.’ Of: ‘Ik neem mij voor om die en die prestatie waar ik zo trots op ben in ieder geval naar voren te brengen.’ Of: ‘Ik neem mij voor om tijdens het gesprek goed op mijn houding te letten’. Het voordeel van dit soort doelen is dat ze gaan over het gedrag dat nodig is om je doelen te bereiken. Over dat gedrag heb je zelf wel controle.

Als je weet welk gedrag je moet vertonen om een bepaald resultaat te bereiken, kun je je aandacht daar op richten. Je hoeft je dan niet meer blind te staren op het resultaat. En omdat deze procesdoelen makkelijk te bereiken zijn, kun je jezelf belonen met een goed gevoel over jezelf. Je geeft je interne criticus daarmee veel minder kans om jou te saboteren met zijn zelfvertrouwenondermijnende praatjes.

Kortom, resultaatdoelen en prestatiedoelen zijn zeker belangrijk omdat ze richting geven en motiveren. Ze kunnen echter ook demotiverend werken als je het gevoel hebt dat je weinig kans maakt om het resultaat te behalen. Staar je dus niet blind op deze doelen, maar koppel er procesdoelen aan, die antwoord geven op de vraag welk gedrag nodig is om dat resultaat te behalen. En vergeet niet om jezelf te belonen met een welgemeend procescompliment!