Je apenbrein: bevechten of doorzien?

Mensen verlangen naar rust in hun hoofd. Ze willen af van belemmerende gedachten. Van hun innerlijke criticus, de neurotische huisgenoot in hun hoofd, de dwingende stem van hun apenbrein. Daarom gaan ze op zoek naar methodes om hiervan af te komen.

Trainen om je hoofd stil te krijgen

Een populaire methode is koud douchen of zwemmen in ijskoud water. Dat helpt om je ervan bewust te worden dat je je niet hoeft mee te laten meeslepen door de automatische responsen van je brein.

Je eerste reactie is er een van paniek. Je wilt die kraan uitdraaien of het ijskoude water uitstappen. Maar als je dat niet doet, als je jezelf blijft blootstellen aan de kou, dan merk je dat je lichaam en je brein zich aanpassen. De vluchtreflex lost op. Je ervaart dat je los kunt komen van de automatische reacties van je apenbrein.

Andere populaire methodes zijn mindfulness en meditatie. Je traint jezelf om de gedachten en emoties die voorbijkomen zonder oordeel waar te nemen. Om ze niet vast te pakken, maar ze voorbij te laten trekken als wolken voor de zon. Ook dit draagt bij een het inzicht dat je niet samenvalt met je gedachten en emoties, en dat je kunt loskomen van je geconditioneerde patronen.

De bron van je goede gevoel

Wat er dan kan gebeuren, is dat je gaat geloven dat je de methode nodig hebt om je denken tot rust te laten komen. Dan ga je de methode verwarren met de bron van je goede gevoel.

Wat is bron van je goede gevoel? Die ben je zelf. Het is wat je ervaart als je geest rustig is. Wat overblijft als het gekakel en geklets van je apenbrein is verstomd. Het is je ‘zijn’ voorbij de ruis van je persoonlijke denken. Er kunnen nog steeds gedachten opkomen als je in deze gemoedstoestand bent. Er is alleen geen impuls om iets met die gedachten te doen. Je schenkt er geen aandacht aan. Je klampt je er niet aan vast. Ze trekken gewoon voorbij als vogels aan de hemel. In deze ontvankelijke gemoedstoestand voel je je rustig, vredig, helder, present. Je kunt het een meditatieve staat noemen.

Die meditatieve staat is de essentie van wie je bent. Het is je default-staat. Je keert er vanzelf naar terug als je niet op een andere manier aan het nadenken bent. Hij is er dus altijd, maar wordt verhuld als je in de ban bent van je persoonlijke denken. Onbewust denk je jezelf er soms van weg.

De stem het zwijgen opleggen?

Dat is een natuurlijk, menselijk verschijnsel. We hebben nu eenmaal een brein dat alles wat we meemaken verwerkt tot ideeën, herinneringen en concepten. Daar is het voor bedoeld. Zo ontwikkelen we een persoonlijk gedachtesysteem dat een persoonlijke laag van duiding legt over ‘wat is’. Als we onzeker worden, raken we in de ban van de negatieve interpretaties van ons persoonlijke gedachtesysteem. Dat zijn de momenten waarop het apenbrein en de innerlijke criticus zich roeren.

Als je denkt dat je moet mediteren of onder een koude douche staan om rust in je hoofd te krijgen, dan ga je als het ware in gevecht met je persoonlijke gedachtesysteem. Je wilt de stem het zwijgen opleggen.

Als je ziet dat een kalme geest je natuurlijke staat is, dan hoef je niet in gevecht te gaan met je persoonlijke gedachtesysteem. Dan hoef je het alleen maar waar te nemen. De verhalenmachine valt vanzelf stil als je hem doorziet. Je krijgt vanzelf nieuwe gedachten als je niet vasthoudt aan oude gedachten en ze opnieuw blijft recreëren. Daar hoef je niet voor te mediteren of koud te douchen.

Zien dat je bent wat je zoekt

In elke ervaring kun je een stapje terugzetten en opmerken wat er in je gaande is. Je kunt je verkramping gaan herkennen als wekker die je wakker wil schudden uit de ban van je persoonlijke denken. Je hebt het vermogen om je bewust te zijn van je eigen gemoedstoestand. Om de werking van de verhalenmachine van je brein te begrijpen, en om je bewust te zijn van je essentie voorbij alle concepten.

Je kunt die essentie in allerlei momenten en situaties ervaren. Bijvoorbeeld als je mediteert. Dat is prima en fijn. Maar zolang je gelooft dat je moet mediteren om je goed te voelen, zie je niet dat je bent wat je zoekt.

Je kunt telkens weer zien dat je al bent wat je zoekt. Hoe vaker je dit ziet, hoe ontvankelijker je voor je eigen verkramping wordt, hoe minder vaak je wordt meegezogen in je kramp. Dan kun je steeds sneller weer je meditatieve staat ervaren. Ook te midden van de reuring van het leven van alledag. Je hebt geen technieken nodig voor rust in je kop als je ziet dat je al bent wat je zoekt.