Vanuit vertrouwen leven, hoe dan?

Vanuit vertrouwen leven, het is zo’n kreet die je in menig life-styleblad of zelfhulpboek tegenkomt.

Wat is het? Een wijze levensles? Een versleten cliché? Een leus voor naïeve mensen? Wat wordt er überhaupt mee bedoeld? En hoe doe je dat dan, vanuit vertrouwen leven? En waar moet je dan precies vertrouwen in hebben?

In jezelf? In de medemens? In een god? In het leven?

Hoe meer je erover nadenkt, hoe ingewikkelder het wordt. De ene vraag roept de volgende op. Zo wordt ‘vanuit vertrouwen leven’ een concept. Een concept dat je van alle kanten kunt bekijken. Dat wellicht handvatten kan bieden om het in de praktijk toe te passen. Of dat je kunt verwerpen, om vervolgens op zoek te gaan naar een passender concept waar je meer geloof aan hecht.

We lopen rond met allerlei concepten in ons hoofd. Concepten over onszelf en de wereld. Hoe is dat mogelijk? Daar hebben we tot nu toe geen sluitend antwoord op gevonden. Er zijn wel allerlei concepten over. Vanuit de wetenschap, vanuit de filosofie, theologie en psychologie.

De meest eenvoudige en waardevrije manier van kijken naar deze vraag is wat mij betreft het inside-outparadigma. Deze manier van kijken wordt ook wel ‘de 3 principes’ genoemd. Dit paradigma kent geen voorschriften, dogma’s of leefregels. Het is alleen maar een beschrijving van een natuurlijk proces. Van de manier waarop onze ervaring van moment tot moment tot stand komt.

Ik heb gemerkt dat deze manier van kijken vanzelf tot vertrouwen leidt. En met mij vele anderen! Het paradigma van de 3 principes heeft wereldwijd al heel veel mensen geholpen. Vooral in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië wordt het al tientallen jaren met groot succes ingezet in ziekenhuizen, gevangenissen, maatschappelijk werk, buurtwerk, en door psychiaters, psychologen en coaches. Sinds een paar jaar begint het ook in Nederland zijn weg te vinden.

In het kort komt het hierop neer:

Die menselijke ervaring is mogelijk, doordat je leeft en je het vermogen bezit om je bewust te zijn van je gedachten. In ieder moment creëert jouw bewustzijn via je vermogen om te denken je hoogstpersoonlijke ervaring van de werkelijkheid. Dat proces voltrekt zich van binnen naar buiten. Er is geen directe ervaring van de buitenwereld mogelijk.

Alles wat je ervaart, komt in jou tot stand. Echt alles.

En dat pistool dat op me gericht is dan?!

Ja maar, denk je nu misschien. Als ik angst voel omdat ik bedreigd wordt met een pistool, dan wordt die angst echt wel door iets buiten mij veroorzaakt!

Nee. Het zijn je gedachten over de situatie die de angst oproepen. Het idee dat je misschien doodgaat of veel pijn zal hebben. Dat je dierbaren je zullen moeten missen. Die veroorzaken angst. Het is overigens heel natuurlijk om in zo’n bedreigende situatie angst te ervaren. Daar is niet mis mee. Maar de angst komt voor 100% uit jezelf. Uit je gedachten in het moment.

Hoe is het mogelijk dat er een jij is die van alles ervaart? Dat kan omdat je zelf een concept bent! Je denkt je eigen ‘zelf’, je ego, bij elkaar. Het is een constructie in je brein. Een persoonlijk gedachtensysteem dat alles wat je waarneemt kleurt. Het leidt geen zelfstandig bestaan buiten jouw hoofd. Het is een voortbrengsel van bewustzijn.

Angst en onzekerheid komen op als het ego zich bedreigt voelt. Bijvoorbeeld als iemand een pistool op je richt. Of als je kritiek krijgt. Of als je vreest voor je baan. Het ego denkt dat het kwetsbaar is. Dat het moet knokken om zich te handhaven. Tegelijk denkt het ego dat het zaken naar zijn hand kan zetten en resultaten kan afdwingen.

Het zelf is een illusie

Maar laten we eens uitzoomen. Als het ego een bedenksel is van bewustzijn, dan is dat ego dus een illusie. En een illusie kan niet bedreigd worden. Je kunt voorbij het ego kijken en zien hoe het tot stand komt. Jij bent niet je ego, maar puur bewustzijn dat de illusie van een zelf creëert. En dan zie je dat al je angsten illusies zijn.

Het is waarschijnlijk dat je in een bedreigende situatie angst zal ervaren, maar je kunt niet zeker weten dat dit zal gebeuren. Niemand kan in de toekomst kijken. Je heb geen idee wat je in een volgend moment zal denken, en dus ook niet wat je zal ervaren. Je kunt ook niet weten wat er zal gebeuren. Of wat er moet gebeuren. Je kunt niet weten wat beter voor je zal uitpakken. Of voor iemand anders. Je hebt simpelweg geen idee.

Controle is een illusie

Het leven ontvouwt zich vanzelf, en trekt zich niets van jouw voorkeuren aan. Het is niet aan jou om te bepalen wat je toebedeeld krijgt. Het heeft dus ook geen zin om je zorgen te maken over de rampen die zouden kunnen gebeuren. Het leven zit vol potentiële situaties die ons angst aanjagen. Gebeurtenissen waarvan we hopen dat die ons nooit zullen overkomen. Wat als je kind aan lager wal raakt? Als je partner plotseling dood neervalt? Als je te horen krijgt dat je een agressieve vorm van kanker hebt? We moeten er niet aan denken, maar dat doen we toch. We vrezen dit soort scenario’s, omdat we bang zijn voor de vreselijke gevoelens die we zullen ervaren.

Feit is dat je niet kunt weten wat je in de toekomst zal voelen. Je hebt geen idee wat je zal denken en hoe je zal reageren. En dat hoef je ook allemaal niet te weten. Wat zeker is, is dat je in het moment iets zal voelen. In dat moment kun je je openstellen voor alles wat er te ervaren is. Zonder concepten over wie je bent, wat je zou moeten voelen, of hoe de wereld er uit zou moeten zien. En dan ontdekt je dat er in een angstige situatie van alles te ervaren is: naast vrees, wanhoop en verdriet, ook veerkracht, verbondenheid en hoop!

Als je ziet dat jouw ‘zelf’ een illusie is en dat controle niet bestaat, volgt vertrouwen vanzelf. Geen blind vertrouwen dat het zal uitpakken zoals jij dat wilt. Nogmaals, dat kun je niet weten en ook niet afdwingen. Maar een vertrouwen vanuit het inzicht dat al je concepten over jezelf en de wereld niet waar zijn. En dat de gevoelens die deze concepten oproepen slechts vluchtige ervaringen in het moment zijn. Je hoeft alleen maar te ervaren wat er te ervaren is. Zonder bang te zijn voor die ervaring. Zonder de drang om hem te willen controleren. Dan kun je in alle vrijheid doen wat er op dat moment in je opkomt. Omdat je openstaan voor alle mogelijkheden die elk moment biedt.

En dan zie je ook dat je geen methode nodig hebt om vanuit vertrouwen te leven.

Only insight, baby!