De gevangenis in je hoofd heeft geen tralies

Wie je gelooft te zijn, is niet wie je bent. Wie je gelooft te zijn, is je eigen interpretatie van jezelf.

Je kunt van alles en nog wat geloven over jezelf. Dat je verlegen bent. Dat je mondig bent. Dat je een goede luisteraar bent. Dat je wel of niet goed bent in spreken in het openbaar. Dat je een blauw, rood, groen of geel type bent. Dat je beschadigd bent. Dat zijn allemaal opvattingen over jezelf. Die opvattingen zeggen niet wie je werkelijk bent. Ze zeggen wat je op een bepaald moment denkt over jezelf.

Het kan A zijn, maar ook B

Het ene moment ben je je ervan bewust dat je zelfbeeld een interpretatie is. Dan kun je zien dat er ook andere interpretaties mogelijk zijn. Bijvoorbeeld: je realiseert je dat je vaak goed luistert, maar dat er ook genoeg moment zijn waarop je met je aandacht bij je eigen gedachten bent, in plaats van bij je gesprekspartner. Of: vroeger raakte je geïntimideerd van aanwezig, luidruchtig gedrag van anderen. Je bestempelde jezelf als een niet-assertief persoon. Tegenwoordig raak je niet meer geïntimideerd. Je realiseert je dat jouw gedrag niet voortkwam uit je persoonlijkheid, maar uit je eigen onzekere overtuigingen.

Je ziet alleen maar A, en dan krijg je A

Op andere momenten ben je geïdentificeerd met je zelfbeeld alsof het is wie je echt bent. Als dat een negatieve of beperkende interpretatie is, dan lijd je. Bijvoorbeeld: de situatie vraagt van je dat je jezelf laat zien, en jij gelooft in je eigen verlegenheid. Je brein labelt de situatie als bedreigend, wat een geconditioneerde stressreactie triggert. Je verkrampt en trekt je terug in jezelf. Na afloop blijf je hangen in zelfverwijt en het gevoel gefaald te hebben.

Misschien denk je: ja maar, ik ben echt beschadigd door bepaalde ervaringen. Toch is ook dit een interpretatie. Een andere mogelijke interpretatie is: hoe verschrikkelijk mijn ervaringen ook, ik ben er nog, dus er is in mij een onverwoestbare veerkracht en levenskracht.

De verhalen van ‘ik’

Mijn punt is niet dat je de ene overtuiging over jezelf moet inruilen voor de andere. Mijn punt is dat het behulpzaam is om te zien dat je zelfbeeld niet werkelijk bestaat. Het is een construct van je eigen denken. Je denken dat op de automatische piloot oordeelt, voorspelt, invult, verbanden legt, duidt, meet en weegt. En op die manier een beperkte interpretatie van jezelf bedenkt, een ‘ik’. Als je gelooft in de beperkende verhalen van ‘ik’, dan lijd je. Maar je hoeft die verhalen niet te geloven!

De deur staat open

Dat inzicht geeft zoveel ruimte. Dan hoeft je zelfbeeld niet langer een gevangenis te zijn. Want dan zie je dat de deur openstaat. Als je niet vasthoudt aan de beperkende verhalen van ik, kun je nieuwe ervaringen toelaten in je bewustzijn. Je kunt dan vanuit verwondering en nieuwsgierigheid de wereld inkijken, in plaats van vanuit angst en controledrang. Dan kun je je creativiteit te ruimte geven en je verlangens volgen, in plaats van wat werkelijk in je leeft te onderdrukken. Je kunt telkens met nieuwe ogen kijken. En steeds weer iets nieuws en fris over jezelf ontdekken.