Wat betekent ‘Ken uzelf’​ voor jou?

‘Ken uzelf’ stond er boven de ingang van de tempel van Apollo van de oude Grieken. Ook in onze moderne maatschappij vindt dit motto veel weerklank. Kijk naar binnen. Begrijp jezelf om het leven te begrijpen… Op een of andere manier hebben deze aansporingen voor mij altijd betekenis gehad. Dat hebben ze nog steeds. Alleen hoor ik er tegenwoordig iets heel anders in dan een aantal jaren geleden.

Mezelf duiden als persoon

Vroeger hoorde ik in deze woorden de aansporing om mijn persoonlijke psychologie te onderzoeken. Om mijn gedachten, gevoelens en gedrag te duiden. Er waren namelijk zoveel dingen die ik niet van mezelf begreep.

Ik voelde me niet minderwaardig, maar toch had ik ineens last van spanning als alle ogen op me gericht waren. Ik hield van mensen en was sociaal vaardig. Toch lukte het me niet altijd om op een vanzelfsprekende manier contact te maken. Waarom vond ik het zo lastig om te laten zien wat ik in huis had, ook al was ik niet onzeker over mijn kwaliteiten? Waarom zag ik altijd op tegen feestjes, hoewel ik ze heel leuk vond? Waarom vatte ik de dingen vaak zo serieus op, ondanks mijn opgeruimde en optimistische aard?

En waarom, in vredesnaam, verkrampte ik toch zo in situaties waarin ik mezelf moest laten zien?!?

Anders bedraad?

Ik wilde snappen waar deze spanning vandaan kwam. Dus ging ik op zoek naar verklaringen. Die vond ik in ervaringen uit het verleden. In belemmerende overtuigingen en ingesleten gedragspatronen. Maar vooral in mijn introverte en gevoelige aanleg. Wat een openbaring was dat! Er was een legitieme verklaring voor die bizarre tegenstellingen in mijzelf. Er was niets mis met mij, ik was gewoon ‘anders bedraad’. Een kwestie van neurodiverstieit.

Deze verklaring gaf houvast. Hij hielp me om mezelf te accepteren, en om keuzes te maken die pasten bij mijn introverte voorkeuren. Om mezelf toe te staan om te ‘zijn wie ik was’. Om de oordelen los te laten die ik had over mezelf en ook over extraverte mensen.

Ik geloofde dus met volle overtuiging dat het zinvol en raadzaam was om inzicht te verkrijgen in je persoonlijke psychologie. Wat zijn je natuurlijke voorkeuren, drijfveren, sterkte punten en valkuilen? Op welke manier verschil je daarin van anderen? Hoe kleurt dit jouw perceptie van de wereld om je heen? Op welke manier belemmert of helpt dit je? Hoe kun je je perspectief en je gedragsrepertoire verbreden?

Met deze vragen hielp ik mezelf en als coach ook anderen. En het werkte! Ik had steeds minder last van die rare verkramping. Voelde me steeds vaker vrij in situaties waarin de aandacht op me gericht was. Het gaf me veel voldoening om andere introverten hierbij te helpen.

En toch bleven er moment waarop ik werd overvallen door verkramping. Het lukte me nooit om er definitief mee af te rekenen. En dan ging ik weer met mezelf aan de slag. Er kwam nooit een einde aan het proces van zoeken en duiden. Tot ik stuitte op een manier van kijken naar de aard van de menselijke ervaring waardoor ik opeens alles in een ander licht ging zien. Sindsdien hebben de woorden Ken uzelf voor mij een compleet andere lading.

Jezelf kennen als mens in plaats van als persoon

Ken uzelf is voor mij niet langer een aansporing om mijn persoonlijke psychologie te doorgronden.

Tegenwoordig hoor ik er juist de aansporing in om voorbij die persoonlijke psychologie te kijken. Om te zien welke psychologische principes gelden voor alle mensen. Om te snappen hoe we met ons denken in elk moment onze eigen realiteit creëren. Zowel onze ervaringen van verkramping, onzekerheid en verwijdering, als die van ontspanning, vertrouwen en verbinding.

Kijk naar binnen vat ik niet meer op als aansporing om mezelf als persoon te duiden. Om in mijn binnenwereld te duiken, onbewuste patronen bewust te maken, of mezelf af te pellen als een ui. Tegenwoordig hoor ik er de uitnodiging in om te kijken naar de ruimte voorbij mijn persoonlijke gedachtesysteem. De lege, rustige, ontvankelijke ruimte in mijzelf waarin nieuwe gedachten opkomen.

Mijn drang tot duiden is verdampt. Wie ben ik? Waarom voel ik wat ik voel, denk ik wat ik denk, en gedraag ik me zoals ik me gedraag? Het antwoord is altijd hetzelfde:

Ik leef.

Ik heb het vermogen om me daarvan bewust te zijn.

Ik heb het vermogen om te denken, waarmee ik in ieder moment mijn ervaring van de realiteit creëer.

Via ons denken komt onze ervaring tot stand

We ervaren gebrek, onzekerheid en verwijdering op momenten dat we veel onrustige, onzekere gedachten projecteren op wat we ervaren. Dan vervallen we in oude patronen en geconditioneerd gedrag. En we ervaren overvloed, vertrouwen en verbinding als we weinig onrustige gedachten projecteren op wat we ervaren. Dan is onze geest helder en ontvankelijk. Dan staan we open voor het hier-en-nu. Op die momenten hebben we toegang tot nieuwe gedachten, inzichten en ervaringen.

We kunnen niet voorkomen dat er gedachten opkomen die onrustig denken triggeren. Maar we kunnen het mechanisme wel doorzien. Iedere keer weer. Zodra je je realiseert dat je met je denken je onrust in stand houdt, verliezen die gedachten hun greep. Dan zie je ze weer voor wat ze zijn. Vluchtige, vormloze projecties. Dan kun je ontspannen in je verkramping. En dan ervaar je weer vertrouwen, verbinding en overvloed.

Een fantastisch ingebouwd navigatiesysteem

Als ik terugkijk op mijn jongere zelf voel ik compassie en dankbaarheid. Wat deed ik mijn best met al dat gewerk aan mezelf! Wat maakte ik het mezelf onnodig moeilijk! Maar dat is niet erg. Ik dacht dat het nodig was, en het was op een bepaalde manier ook behulpzaam.

Maar wat ben ik dankbaar dat ik nu iets anders zie. Mijn ervaring van het leven is er zo veel lichter en tegelijkertijd rijker van geworden. En ik voel ook verwondering. Hoe ingenieus werkt het mechanisme! We hebben allemaal het vermogen om steeds weer voorbij ons persoonlijke gedachtesysteem te kijken. Om telkens weer te ontspannen in de rust en helderheid die daar heersen. Wat een fantastisch instrument om door het leven te navigeren! Het is in ieder van ons aangeboren. We hoeven alleen maar naar binnen te kijken…