Zin van het leven

Ken je de serie Zin van het leven uit de Volkskrant? Laatst hadden ze een schrijfwedstrijd uitgeschreven. Je kon een zelfinterview schrijven volgens het format van deze serie. Ik was geïnspireerd, en stuurde mijn inzending op. Helaas is hij niet geselecteerd. Dus publiceer ik hem bij deze dan maar zelf!

‘Je bevrijdt jezelf als je de illusie van controle opgeeft’

Eline Sluys noemt zichzelf een afgekickte persoonlijke-ontwikkelingsjunkie. Wat maakte een einde aan haar zucht naar zelfverbetering?

‘Lange tijd werd ik gedreven door de drang om mezelf te ontwikkelen. Dat leek mij de zin van het leven. Ik heb altijd een grote behoefte gehad om mezelf te begrijpen. Eén vraag hield me vooral bezig tijdens mijn persoonlijke ontwikkelingszoektocht. Ik wilde begrijpen waarom mensen zo grillig zijn. En dan eigenlijk vooral waarom ik zulk tegenstrijdig gedrag vertoonde. Het leek wel alsof er twee versies van mijzelf bestonden: Versie A die handelde vanuit een natuurlijk zelfvertrouwen, en Versie B die handelde vanuit angst, onzekerheid en tunnelvisie.’

‘Die onzekere versie stak vooral de kop op als ik in het middelpunt van de belangstelling stond. Dan verkrampte ik, alsof ik opeens geen toegang had tot mijn vermogen om op een natuurlijke manier contact te maken. Ik wilde af van die spanning. De oplossing zocht ik in zelfonderzoek en persoonlijke ontwikkeling. Ik had plezier in het leren en ontdekken, en het leverde me ook iedere keer wat op. Mijn inzichten deelde ik met anderen, die daar ook weer van leerden. Eerst als hbo-docent, en later als zelfstandig coach, trainer en auteur.’

‘En toch bleven er moment waarop ik werd overvallen door die rare verkramping. Ik slaagde er nooit in om definitief af te rekenen met Versie B. En dan ging ik weer op zoek naar het volgende inzicht of model dat me verder zou brengen. Zo bleef ik eeuwig achter mezelf aanlopen. Tot ik stuitte op een radicaal nieuwe manier van kijken naar de aard van de menselijke ervaring. Deze manier van kijken wordt aangeduid met de ‘drie principes’ of het ‘inside-outparadigma’. De ontdekking van dit paradigma betekende het einde van mijn zoektocht.’

Wat is de zin van ons leven?

‘Het leven heeft geen zin, en het leven heeft ook niet géén zin. Het is een menselijke behoefte om het leven te duiden. Om te proberen er grip op te krijgen, en het te willen vangen in concepten. Terwijl we ons daar heel druk om maken, ontvouwt het zich vanzelf. Om ons heen en ook in onszelf. We hoeven onze cellen niet te vernieuwen, ons hart niet te kloppen, en onze gedachten niet te denken. We zijn allemaal een unieke uitdrukking van het leven. In ons wellen van nature ideeën, gedragingen, gezichtspunten op die ons onderscheiden van andere expressies. En die ons helpen om te dealen met wat er op ons pad komt. Vanzelf.’

‘En toch streven en zwoegen wat af. We doen ongelofelijk hard ons best om iemand te zijn. Om ons leven in goede banen te leiden. Daarbij zien we over het hoofd dat het leven zich buiten onze controle om ontvouwt. We kunnen ontspannen in wie we zijn. Wat mij betreft is de zin van het leven om het te leven. Om de ruimte te geven aan de creativiteit en inspiratie die vanzelf in je opwellen, en simpelweg te ervaren wat er te ervaren is.’

Waar komt die drang tot streven vandaan?

‘In onze cultuur domineert al eeuwen een dualistisch mensbeeld. We ervaren een onderscheid tussen de wereld en onszelf. Binnen onszelf ervaren we een gespletenheid tussen ons lichaam en onze geest. In onze geest ervaren we ook weer een gespletenheid: tussen de strevingen en idealen van onze ratio, en de impulsen van onze instincten. Dit mensbeeld krijgen we met de paplepel ingegeven. Van jongs af aan wordt ons verteld dat we een lichaam hebben. Dat we een afgebakend individu zijn met kenmerkende eigenschappen. Dat het belangrijk is om deze individualiteit te benadrukken. Dat we ernaar moeten streven de beste versie van onszelf te worden. Dat we onze negatieve emoties moeten bevechten en onze slechte impulsen overwinnen. Het was dit mensbeeld dat me voortjoeg in mijn zoektocht.’

Hoe kijk je daar nu tegenaan?

‘We zijn geen poppetjes die op de wereld zijn gezet en daar losgezongen ronddolen. We zijn niet op de wereld, maar van de wereld. Onlosmakelijk verbonden met het grote geheel. We hebben geen lichaam, we zijn levende wezens. Onze lichamen en onze breinen vormen één geheel. Onze gedachten creëren in wisselwerking met allerlei chemische processen ervaringen en sensaties in ons bewustzijn. Dat is een ondeelbaar proces. We zijn niet gespleten. We lopen niet rond met een innerlijke good guy die onze innerlijk bad guy moet bestrijden. Of die onze gevoelens van onzekerheid, depressie, en leegte moet zien te overwinnen. We zijn bewuste wezens die heen en weer slingeren tussen buien van bewustzijnsvernauwing en bewustzijnsverbreding.’

Hoe gaat dat in z’n werk?

‘De bandbreedte van je bewustzijn fluctueert. In een slechte bui ervaar je angst, weerstand, schaarste. In een bui van bewustzijnsverbreding ervaar je vertrouwen, veerkracht, overvloed. Dat staat los van de omstandigheden waarin je je bevindt. Te midden van een crisis kun je glashelder en effectief zijn. Futiliteiten kunnen je volledig uit het veld slaan. Dat schommelen is een autonoom, natuurlijk proces. Op een troebele bui volgt vanzelf weer een heldere. Ze worden opgeroepen door de stroom gedachten die continu voorbijtrekt.’

‘ In een bui van verkramping kom je in verzet tegen wat je waarneemt in jezelf en in de buitenwereld. Je wordt meegezogen in de oordelen en angsten van je ego. Met een hoofd vol gedachten over hoe anderen zich zouden moeten gedragen, wie je zou moeten zijn en wat er allemaal verkeerd is in de wereld, ervaar je ergernis, onzekerheid en frustratie. Hoe meer je probeert deze emoties te controleren, hoe langer je ze vasthoudt in je bewustzijn. Maar hoe vast je ook zit, vroeg of laat komt er een nieuwe gedachte op. Een inzicht dat maakt dat je bewustzijn zich weer verbreedt. Je zoomt uit, en bent weer verbonden met je omgeving.’

Moet je dan het ego ontstijgen?

‘Je hoeft het niet te ontstijgen, je kunt het doorzien. Het ego bestaat niet echt, alleen maar als zelfbeeld. Het omvat alle concepten en overtuigingen waarmee je je identificeert. Wie je graag wilt, of juist vreest te zijn. Een slechte bui is niet meer dan een ego-kramp. Er is een gedachte voorbijgekomen in je bewustzijn die raakte aan iets wat je gelooft over jezelf. Dat je onveilig, niet-verbonden of minderwaardig bent.’

‘Je hoeft niet bang te zijn voor die emoties. Een slechte bui hoeft niet gefixt te worden. Hoe meer je dat probeert, hoe meer je verstrikt raakt in geconditioneerde gedachtepatronen. Nieuwe gedachten, ontspanning en veerkracht komen vanzelf tot je. Je hoeft ze niet af te dwingen. Het zit ingebakken in je systeem om toegang te hebben tot een bron van verkracht, ontspanning en wijsheid. Ze dienen zich aan als je bewustzijn niet in beslag wordt genomen door je verkrampte, onzekere gedachten.’

‘In ieder moment van verkramping heb je een keuze: je emotie als probleem bestempelen, of niet. Vat je je emotie op als een probleem, dan ervaar je je eigen onrustige, onzekere gedachten. Zie je hem voor wat hij is, dan komt je koortsachtige denken tot rust. Als je gewoon voelt wat er te voelen valt, gaat je verkrampte emotie vanzelf voorbij. Als je verzet tegen wat je ervaart opgeeft, krijg je weer toegang tot helderheid, veerkracht, wijsheid. We zijn niet ons ons denken, onze emoties of ons zelfbeeld. We zijn het bewustzijn waarin dit alles verschijnt.’

Is het niet beangstigend om de controle los te laten?

‘Dat is juist bevrijdend. Je vindt liefde als je illusie van het ego doorprikt. In een troebele gemoedstoestand gedraag je je ook troebel. Je vertoont ineffectief en misschien zelfs wel schadelijk gedrag. Niet uit kwade intenties. Maar omdat je het simpelweg niet helder ziet. Als je zaken helderder zou zien, dan zou je anders handelen. Dit inzicht schept ruimte voor compassie in plaats van veroordeling. We zijn allemaal mensen van vlees en bloed die soms handelen vanuit helderheid, verbondenheid en veerkracht, en soms vanuit tunnelvisie, verkramping en onzekerheid. Als je met compassie reageert, kijk je voorbij het nare gedrag. Dan begrijp je dat dit gedrag voortkomt uit een lage gemoedstoestand. Je gaat zien hoe een onzekere, troebele bui iemand afsnijdt van zijn eigen gezonde verstand en wijsheid. Je herkent de menselijkheid van dit mechanisme, en ziet dat je het gedrag niet persoonlijk op hoeft te vatten. Je hart gaat naar de ander uit. Of naar jezelf. Verwijdering en verwijt maken plaats voor verbinding en vertrouwen.’

‘Je vindt geluk op het moment dat je de illusie van controle doorziet. Want dan kun je je openstellen voor de stroom van het leven om het in al zijn facetten te ervaren. En de ruimte geven aan wat het leven blijkbaar via jou tot uitdrukking wil brengen. Dan kun je genieten van die wonderlijke, rijke reis die het leven is. Dan kun je in elk moment de weg terugvinden naar de bron van je veerkracht en je heelheid. Ook al wordt die even overschaduwd door je duistere gedachtewolken. Want die bron ben je zelf. Je bent wat je zoekt ’

Leestip
The relationship handbook – George & Linda Pransky. Mijn zoektocht eindigde toen ik in aanraking kwam met de ‘drie principes’ of het ‘inside-outparadigma’. Dit boek maakt heel helder de werking van deze principes duidelijk