Ons dualistische mensbeeld als oorzaak van burn-out en depressie

Het lijkt niet zo goed te gaan met ons psychisch welbevinden. Mentale stress is een wijdverbreid verschijnsel. Veel mensen kampen met gevoelens van eenzaamheid, leegte, onzekerheid, somberheid, burn-out en depressie. De oorzaken worden gezocht in vele hoeken. In dit artikel vraag ik me af: Wat is de invloed van het dualistische mensbeeld dat we er in het westen op na houden?

Gespleten eilandjes in een kil universum?

In onze cultuur domineert al eeuwen een dualistisch mensbeeld. We ervaren een onderscheid tussen de wereld en onszelf. Binnen onszelf ervaren we een gespletenheid tussen ons lichaam en onze geest. In onze geest ervaren we ook weer een gespletenheid: tussen de ‘nobele’ strevingen en idealen van onze ratio, en de ‘primitieve’ impulsen van onze instincten.

Dit mensbeeld zit diep verankerd in onze cultuur. We krijgen het met de paplepel ingegeven. Van jongs af aan wordt ons verteld dat we een lichaam hebben. Dat we een afgebakend ego zijn, een individu met kenmerkende eigenschappen. Dat het belangrijk is om deze individualiteit te benadrukken. Dat we ernaar moeten streven de beste versie van onszelf te worden. Dat we onze negatieve emoties moeten bevechten en onze slechte impulsen overwinnen… Onze hogere zelf moet ons lichaam en onze slechte kanten eronder zien te krijgen.

We zijn er zo mee doordrenkt dat we dit allemaal volkomen vanzelfsprekend vinden. Maar als je er langer over nadenkt, is het helemaal niet vanzelfsprekend. Het strookt trouwens ook niet met de huidige wetenschappelijke inzichten.

Niet op, maar van de wereld

We zijn geen poppetjes die op de wereld zijn gezet en daar losgezongen ronddolen. We zijn een van de vele levensvormen die het leven voortbrengt. We zijn niet op de wereld, maar van de wereld. Onlosmakelijk verbonden met het grote geheel.

Lichaam en geest zijn één

We hebben geen lichaam, we zijn levende wezens. Onze lichamen en onze breinen vormen één geheel. Onze gedachten creëren in wisselwerking met allerlei chemische processen ervaringen en sensaties in ons bewustzijn. Dat is een ondeelbaar proces.

We zijn niet gespleten

We lopen niet rond met een innerlijke good guy die onze innerlijk bad guy moet bestrijden. Of die onze gevoelens van depressie, burn-out en leegte moet zien te overwinnen. We zijn bewuste wezens die heen en weer slingeren tussen buien van bewustzijnsvernauwing en bewustzijnsverbreding.

Verkrampt in vernauwing

Een dualistisch wereldbeeld leidt tot gevoelens van isolatie, angst, frustratie, onzekerheid. Het maakt dat we geloven dat we samenvallen met ons ego. Met ons persoonlijke gedachtesysteem. Op momenten dat geloven dat we daarmee samenvallen, worden we onzeker. Dan denken we dat we controle moeten en kunnen uitoefenen over onze gedachten en emoties, en over ons leven. We komen in verzet tegen wat we waarnemen in onszelf en in de buitenwereld. Tegen het leven zelf, dus.

Daarmee ontstaat het lijden, want dit verzet roept onzekere, angstige, opstandige emoties op. Met een hoofd vol gedachten over hoe anderen zich zouden moeten gedragen, wie we zouden moeten zijn en wat er allemaal verkeerd is in de wereld, ervaren we ergernis, onzekerheid en frustratie. Hoe meer we proberen te controleren, hoe langer we lijden, want daarmee houden we deze emoties vast ons bewustzijn.

Ontspannen in verruiming

Op andere momenten zoomen we uit. Dan kunnen we zien dat we geen controle hebben. Niet over het leven, want dat ontvouwt zich vanzelf, buiten onze wil om. En ook niet over onze gedachten en emoties, want die stromen vanzelf door ons heen. We kunnen dan ook zien dat we onlosmakelijk verbonden zijn met elkaar en het grote geheel, omdat we het leven zelf zijn. We verzetten ons niet tegen de stroom van het leven, maar staan open voor alles wat er te ervaren is. Ook voor angstige en onzekere emoties. In plaats van ze te willen controleren, voelen we ze gewoon. Dan vervliegen ze vanzelf weer. Er ontstaat weer ruimte voor een nieuwe gedachte, en daarmee een nieuwe ervaring. Zo schommelen we als mens heen en weer tussen buien van bewustzijnsvernauwing- en verruiming.

Verstoorde balans

Normaal gesproken is er sprake van een balans. Op een troebele bui volgt vanzelf weer een heldere. Van ontspanning naar verkramping weer terug naar ontspanning, enzovoorts. Als we onszelf te zeer identificeren met ons ego, raakt die balans verstoord. We raken zo verstikt in ons eigen gedachtesysteem, dat we blijven hangen in bewustzijnsvernauwing. We kunnen niet meer zien dat gedachten gewoon komen en gaan in ons bewustzijn, maar denken dat we ons gedachtesysteem zijn. We gaan geloven wat we denken. Dat we onveilig, niet-verbonden of minderwaardig zijn. Dat we gedoemd zijn om oude patronen te blijven herhalen. Dan staan we niet meer open voor nieuwe gedachten en frisse perspectieven. Onze hormoonbalans raakt verstoord. We gaan lijden aan langdurige mentale stress.

Hoe zou het zijn als we afscheid zouden nemen van het dualistische mensbeeld?

Als je uitzoomt, zie je dat dit mensbeeld geen stand houdt. Dat je onlosmakelijk verbonden bent met het leven en het grote geheel. Dat je niet je gedachtesysteem bent, maar het bewustzijn waarin gedachten komen en gaan. Dat je niet hoeft te vechten voor geluk. Je vindt geluk op het moment dat je de illusie van het ego doorprikt. Want dan kun je je openstellen voor de stoom van het leven om het in al zijn facetten te ervaren, prettige en onprettige. Dan kun je gaan genieten van die wonderlijke, prachtige, moeilijke, saaie, verrassende reis die het leven is. Dan kun je in elk moment de weg terugvinden naar je veerkracht en je gezonde verstand. Ook als die even overschaduwd worden door je duistere gedachtenwolken.

Misschien is het zinvol om in deze richting te kijken als we onszelf willen bevrijden van onze chronische mentale stress… Een fijne manier om dat te doen, is door je te verdiepen in het inside-outparadigma (aka de 3 principes). Nieuwsgierig? Download hier mijn e-book.