Het probleem met jezelf zijn

Het is natuurlijk een ontzettend uitgekauwd cliché: wees gewoon jezelf! Vroeger bracht die aansporing me zowel hoop als verwarring. Nu gelukkig niet meer!

Ik dacht dat het betekende iedereen diep in zich een vastomlijnd zelf heeft. Een soort kern met persoonlijke kenmerken en voorkeuren die definiëren wie je bent. En ik dacht ook dat het de bedoeling was dat je dit vastomlijnde zelf zou vinden. Want dan zou je je potentie kunnen benutten. Of je ware leven leven.

Ik denk dat veel mensen rondlopen met een vergelijkbaar concept.Dat is waarschijnlijk een van de redenen dat er zo veel persoonlijkheidstest, labels, categorieën en hokjes zijn. En evenzovele trainingen en coachtrajecten om je authentieke zelf te vinden.

Maar het idee van een vastomlijnd zelf is nogal problematisch.Want wie is dat dan? En hoe is het mogelijk  dat je blijkbaar ook iets anders kunt zijn dan dit vastomlijnde zelf? Waar is het dan te vinden als je jezelf niet bent? Wie ben je dan als je niet je vastomlijnde zelf bent? En waarom veranderen je voorkeuren en opvattingen dan in de loop van je leven?

Ik ben niet tegen persoonlijkheidstests of typologieën. Het is behulpzaam om je te verdiepen in de vraag waarin je van anderen verschilt. Niets mis mee. Je word je bewust van dingen waar je van nature goed in bent. Je krijgt inzicht in valkuilen die leiden tot ineffectief gedrag. Je ontdekt dat je gewoon je talenten kunt inzetten, in plaats van je aan te passen aan je omgeving. Dat helpt inderdaad om je vaker authentiek te gedragen. Allemaal hartstikke fijn.

Maar.

Er zullen momenten blijven waarop je je ineffectief, oordelend, niet authentiek gedraagt. Er zullen momenten blijven waarop ‘jezelf’ je ontsnapt!

Waarom? Ik denk dat ‘jezelf zijn’ verwijst naar iets heel anders dan een vastomlijnd zelf. Namelijk naar een zogenaamde ‘state of mind’ of gemoedstoestand.

Paradoxaal genoeg voelen we ons het meest onszelf als we er even niet zijn. Als we onszelf vergeten. Op die momenten dat we helemaal opgaan in waar we mee bezig zijn. Of het nou werk is, een gesprek, een hobby, een boek, seks, een sportieve activiteit, in de natuur, in een bioscoop of in een museum.

Je bent op zo’n moment niet bezig met je eigen ikje.Je denkt niet over jezelf na. Bent niet bezig je gedachten te controleren. Streeft niet naar een bepaalde uitkomst of resultaat. Je praat en handelt zonder dat je er hard over hoeft na te denken, want woorden en acties komen gewoon vanzelf in je op. Je gaat op in het moment. Je ervaart dat moment op een natuurlijke, vanzelfsprekende manier.

Stel je bijvoorbeeld voor dat je op een feestje aan de praat raakt met iemand die in dezelfde branche werkt als jij. Het klikt, en je vertelt enthousiast en onbevangen over je drijfveren en ervaringen. Je bent niet bezig met hoe je overkomt. Of met hoe die ander misschien wel jouw carrière vooruit zou kunnen helpen. Je gaat op in het gesprek. Dat is een fijne staat van zijn: verbonden met je omgeving en met je eigen inspiratie. Je profiteert van bewustzijnsverbreding.

Die natuurlijke vanzelfsprekendheid ervaren we niet als we nadrukkelijk bezig zijn met ons ikje. Dan lijden we aan bewustzijnsvernauwing. We ervaren vooral onze eigen gedachten en concepten over onszelf en de wereld. We staan dan niet open voor onze omgeving. Ook hebben we geen toegang tot onze inspiratie.

Stel je bijvoorbeeld voor dat je tijdens een sollicitatiegesprek jezelf probeert te verkopen. Het idee alleen al maakt je zenuwachtig, omdat je denkt dat je daar niet goed in bent. Je hoofd zit vol onzekere gedachten over jezelf en over het gesprek. Je bent zo bezig met die gedachten en de gewenste uitkomst, dat je niet openstaat voor het moment en je omgeving. De woorden komen niet vanzelf, en je voelt geen klik.

Uit dit voorbeeld wordt duidelijk dat een vastomlijnd zelf niet bestaat. 

Iemand kan het ene moment dichtslaan in een sollicitatiegesprek, en het volgende moment gloedvol over zijn loopbaan vertellen.

Iemand kan het ene ogenblik gereserveerd en ontoegankelijk gedrag vertonen, en het volgende hartelijkheid en warmte tentoonspreiden.

Iemand kan soms assertief uit de hoek komen, en soms in elkaar krimpen als hij geconfronteerd wordt met dominant gedrag.

Waar komt die bewustzijnsvernauwing vandaan? Die ontstaat doordat je wordt overvallen door een gedachte die angst of onzekerheid oproept. Je gaat je zorgen maken over de toekomst of het oordeel van anderen. Je raakt afgesneden van je omgeving en van de natuurlijke flow van gedachten en opwellingen. Je bent weg uit het moment. Je bent je natuurlijke zelf niet.

Als je onzekere bui voorbij is, verbreedt je bewustzijn zich weer. Je staat weer open voor je omgeving, en neemt adequate acties in het moment zonder dat je daar hard over hoeft na te denken. Je bent je natuurlijke zelf.

Als mens schommel je heen en weer tussen deze polen van bewustzijn. In een goede stemming sta je open, in een slechte bui verkramp je. Dat is een autonoom proces. Stemmingen komen en gaan vanzelf, buiten onze controle. Ze worden opgeroepen doordat ons bewustzijn een emotionele lading geeft aan alles wat zich in ons en buiten ons voltrekt.

Betekent dit dat we hulpeloze slachtoffers zijn van onze stemmingen? Dat hoeft niet!

Het is alleen maar het geval zolang je die onzekere gedachten over jezelf en de wereld gelooft! Zolang je gelooft dat je een vastomlijnde persoonlijkheid bent. Wanneer je bijvoorbeeld denkt: ik ben introvert, dus ik sla dicht als ik mezelf moet verkopen.

Je kunt die gedachte ook leren zien voor wat hij is: een hersenspinsel. Want dat is het. Een gedachte bestaat niet in de werkelijkheid buiten jou. En geen enkele gedachte is dus waar. Het is niet waar dat je jezelf moet verkopen. En het is niet waar dat je jezelf niet kunt verkopen.

Je kunt gaan zien dat het natuurlijk is om heen en weer te bewegen tussen fijne en onprettige stemmingen. Dat zo’n stemming niets over jou als persoon zegt. En dat hij vanzelf weer voorbij gaat. Als je niets doet, het gevoel er gewoon laat zijn, slingert de schommel van het bewustzijn je zo weer naar een heldere bui. En dan gedraag je je weer natuurlijk. Je hoeft dus niets te doen om jezelf te zijn. Dat gaat vanzelf, als je het laat gebeuren!

In mijn boek Het laatste zelfhulpboek beschrijf ik deze manier van kijken. Deze zienswijze wordt ook wel aangeduid met de 3 principes, of het inside-outparadgima.

Ben je benieuwd hoe dit paradigma jou kan helpen om vaker je natuurlijke zelf te zijn? Om de ontspannen, effectieve, aantrekkelijke versie van jezelf te zijn? Ik heb verschillende trajecten, onder andere een individueel coachtraject, Neem een kijkje bij mijn aanbod, of meld je aan een vrijblijvend kennismakingsgesprek.