Rust en helderheid in je hoofd liggen op elk moment voor het grijpen

Een kwestie die mij mateloos fascineert, is de vraag hoe het komt dat je als mens soms in een flow zit en op andere moment juist helemaal niet. Waarom voel je je het ene moment vrij en open, en het andere gespannen en gesloten?

Ik ben altijd op zoek naar ideeën, theorieën en modellen die me helpen antwoord op deze vraag te vinden. En steeds kom ik uit bij het idee dat je eigen gedachten allesbepalend zijn voor wat je voelt en ervaart. Tijdens deze eeuwigdurende zoektocht stuitte ik onlangs weer op een fijn boek: The Inside Out Revolution van Michael Neill. Ik heb er mijn nieuwste artikel over geschreven. Het is heel lang. Veel langer dan mag van de blogpolitie. Maar dat kan me lekker niets schelen!

The Inside Out Revolution van Michael Neill is geen dik boek, maar het artikel dat ik erover heb geschreven is wel een beetje uit de kluiten gewassen. Ik had gewoon zin om het centrale idee in dit boek goed uit te leggen. Omdat ik er lol in had en omdat ik vermoed dat het jou kan inspireren. Aangezien het nogal een joekel van een artikel is, heb ik het opgedeeld in drie delen:

1. Wat wordt bedoeld met Inside Out?
2. Door welke 3 principes ervaren wij de werkelijkheid?
3. Hoe kunnen we onze ervaring van de werkelijkheid veranderen?

Daar gaat ‘ie.  Ik wens je veel leesplezier!

Deel 1: Wat wordt bedoeld met Inside Out?

We hebben vaak de indruk dat ervaringen ons van buitenaf overkomen. Wat er in de buitenwereld gebeurt, bepaalt onze ervaring in de binnenwereld. Omstandigheden of mensen maken ons gelukkig, verdrietig, boos, blij, gefrustreerd enzovoort. We kunnen ervoor kiezen hoe we ons verhouden tot die omstandigheden:

A) We gedragen ons als een willoos slachtoffer.

B) We nemen de verantwoordelijkheid voor hoe we met onze gedachten en daden op de omgeving reageren.

Beide keuzes gaan uit van het idee dat ervaringen van buitenaf gecreëerd worden.

Michael Neill betoogt in zijn boek dat dit idee niet klopt. Onze ervaring van het leven wordt niet van buitenaf gecreëerd, maar van binnenuit.

Vind je dit zweverig klinken? Laat ik het uitleggen aan de hand van een voorbeeld. Stel dat je een relatie hebt en je komt iemand anders tegen op wie je halsoverkop verliefd wordt. Pats-boem. De ervaring overspoelt je en je lijkt er zelf geen grip op te hebben. Niet voor niets hebben de Engelsen het over ‘in de liefde vallen’ (falling in love). Je bent compleet van de leg en fantaseert dat je je partner verlaat en een nieuw leven begint met het object van je verliefdheid. De ervaring overkomt je. Tenminste, dat denk je.

Of is er toch iets anders aan de hand?

Fast forward naar een jaar later. Je potentiele nieuwe vlam is al lang uit je leven verdwenen. Het feit dat je verliefd werd op een ander bleek een aanleiding om aan je relatie te werken. Je realiseerde je dat je verliefdheid alleen maar een projectie was van je eigen onvrede. Je bent op onderzoek gegaan in je eigen innerlijk. Tijdens dat proces ben je je partner opnieuw gaan waarderen. Het gaat weer goed met jullie relatie.

Is dat een ook ervaring die je van buitenaf overkomt? Ben je plotsklaps  ‘uit de liefde gevallen’? Welnee, deze ervaring komt van binnenuit. Je hebt een andere ervaring, doordat je gedachten zijn veranderd. In de buitenwereld is alles onveranderd. De werkelijkheid is wat hij altijd was, alleen binnen in jou is iets gebeurd.

Even terug naar het begin van de verliefdheid. Die leek misschien wel een ervaring van buitenaf te zijn, maar was het niet. Er was geen Cupido die jou met een fatale liefdespijl trof. Ook die verliefdheid was puur een ervaring van binnenuit. De persoon op wie jij verliefd werd, bestond niet echt. Ja, er was wel een mens van vlees en bloed, maar die zag jij niet voor wie hij of zij was. Die kwam gewoon voorbij op een moment dat je zelf worstelde met gevoelens van onvrede over je relatie. Iets in zijn of haar persoonlijkheid raakte in jou een snaar. En daarmee werd deze persoon een zeer geschikt object om je gevoelens op te projecteren.

We ervaren de wereld ALTIJD van binnenuit. We leven in de gevoelens van onze gedachten, niet in de gevoelens van de wereld. En dat is een zeer bevrijdend inzicht. We hoeven niet zo bang te zijn voor onze ervaringen, want we creëren ze zelf.

Hoe beangstigend, stressvol of problematisch jouw ervaring van het leven ook is, het zijn alleen je gedachten die je ervaart. Wanneer je je zorgen maakt over een spannend gesprek dat je moet voeren, komt de spanning die je ervaart voort uit je gedachten. Niet uit de situatie, want die heeft nog helemaal niet plaatsgevonden! Als je dat beseft, verliezen die gedachten hun verstikkende greep. Je hebt misschien nog steeds last van ongemakkelijke gevoelens. Maar je hoeft niet meer zo bang te zijn voor die gevoelens.

Stress en angst zijn geen karakteristieken van de situatie, maar van ons eigen denken. We ervaren niet de wereld, maar ons denken over de wereld. Als ons denken onrustig is, ervaren we onrust. Omdat we denken dat onze angst veroorzaakt wordt door bepaalde levensomstandigheden, doen we er alles aan om deze te vermijden of om onszelf ertegen te beschermen. Maar we vechten in feite tegen een illusie.

Vergelijk het met naar een enge film kijken. Tijdens het kijken ervaren we misschien wel angst. Maar omdat we weten dat het maar een film is, hebben we niet de aandrang om te vluchten. Een ervaring die ons angst aanjaagt, hoeven we net zo min te ontvluchten of te bevechten. Op het moment dat we inzien dat elk gevoel alleen maar de schaduw van een gedachte is, hoeven we niet meer zo bang te zijn voor onze gevoelens. Dan hoeven ze alleen nog maar te voelen. Ons denken komt dan ook tot rust. Als ons denken tot rust komt, kunnen we onze blik verbreden en loskomen van onze eigen tunnelvisie. (Hier zie ik een verband met de groeimindset en de fixed mindset. Als je je blindstaart op een resultaat of prestatie in de toekomst, roept dat angst op. Maar dat is voer voor een ander artikel!)

Deel 2: Door welke 3 principes ervaren wij de werkelijkheid?

Hoe komt onze persoonlijke ervaring van de werkelijkheid tot stand? Volgens Michael Neill liggen daar drie principes aan ten grondslag: de principes van Mind (geest), Consciousness (bewustzijn) en Thought (gedachten).

Het principe van Mind (geest):

Er ligt een energie of intelligentie ten grondslag aan het leven. Die is er altijd. Niet in de zin dat deze de boel controleert, maar het is die energie die ervoor zorgt dat eikels eikenbomen worden, wonden genezen, en dat het leven nieuw leven voortbrengt. Sommige mensen zullen dit het universum noemen, anderen God, de natuur of het leven zelf. Mensen zijn onderdeel van dit grote geheel, dit allesomvattende proces dat zich voltrekt en dit proces voltrekt zich buiten hun invloed.

Het principe van Consciousness (bewustzijn):

Mensen hebben het aangeboren vermogen om zich bewust te zijn van hun ervaringen. Ons bewustzijn voorziet onze zintuigen van informatie en brengt wat we denken tot leven. Daardoor kunnen wij het leven ervaren. Het bewustzijnsniveau dat je op een willekeurig moment hebt, bepaalt de kwaliteit van je ervaring. Als je negatieve emoties ervaart, is je perspectief op jezelf, je leven en de wereld waarschijnlijk relatief beperkt. Voel je je rustig en tevreden, dan kun je helderder zien wat er om je heen gebeurt. En dan kun je daar ook adequater op reageren.

Het principe van Thought (gedachten):

Wij creëren onze individuele ervaring van de werkelijkheid door onze gedachten. Die gedachten zijn de sleutel die de poort naar de wereld van de werkelijkheid openen.

Deze drie principes liggen ten grondslag aan onze ervaring van de werkelijkheid:

Geest + bewustzijn + gedachten = werkelijkheid

Gedachten zelf zijn niet de werkelijkheid, maar door onze gedachten vormen we onze werkelijkheid. Een kind ervaart allerlei gevoelens van troost en liefde als het zijn lievelingsknuffel tegen zich aandrukt. Wij volwassenen weten dat het kind die gevoelens alleen maar projecteert op een lap stof. Dat die liefde en troost uit het kind zelf komen, en niet uit de knuffel.

Ook al kennen we dit projectiemechanisme allemaal, we staan er lang niet altijd bij stil dat we zelf ook aan dit mechanisme onderhevig zijn. We projecteren aan de lopende band gevoelens op mensen, objecten en situaties en denken dat die gevoelens echt door die mensen, objecten of situaties veroorzaakt worden. In werkelijkheid ontstaan die gevoelens door onze gedachten. Ze kleuren de werkelijkheid voor ons in. Als je bijvoorbeeld gespannen bent omdat je naar een netwerkcongres moet, dan denk je dat die spanning veroorzaakt wordt door dat netwerkcongres. Omdat je denkt dat netwerkcongressen stom, eng of vervelend zijn.

Dat klopt natuurlijk niet. Netwerkcongressen zijn niet intrinsiek prettig of onprettig. Het zijn gewoon bijeenkomsten waar mensen elkaar ontmoeten. Jij ervaart ze als vervelend vanwege de negatieve gedachten die jij er over hebt.

Op het moment dat je dat beseft, kun je je gedachten veranderen. En daarmee kun je je werkelijkheid veranderen:

Geest + bewustzijn + nieuwe gedachten = nieuwe werkelijkheid

Dat roept de vraag op: hoe kom je aan nieuwe gedachten? En ook: wat belemmert je om nieuwe gedachten te krijgen? Daarover in het volgende gedeelte meer.

Deel 3: Hoe kunnen we onze ervaring van de werkelijkheid veranderen?

In het begin van dit artikel stelde ik de vraag hoe het komt dat dat je als mens soms in een flow zit en op andere moment juist helemaal niet. Waarom voel je je het ene moment vrij en open, en het andere gespannen en gesloten? Hoe kan het dat je zulke verschillende ervaringen hebt?

Dat heeft volgens Michael Neill te maken met het feit dat je twee verschillende soorten gedachten kunt hebben:

1. Gedachten die je brein zelf voorbrengt (vanuit je geheugen en de kennis die je je hebt eigen gemaakt). Dit zijn je persoonlijke gedachten.
2. Gedachten die je als het ware downloadt in je brein (inspiratie, intuïtie, wijsheid). Deze gedachten zijn onderdeel van de natuurlijke intelligentie van de Mind. Vandaaruit stromen ze je bewustzijn binnen waar je ze als jouw persoonlijke werkelijkheid ervaart.

Als je flow ervaart, dan ben je in staat om gedachten te downloaden. Je doet gewoon je ding. Je voelt je geïnspireerd en hebt toegang tot je creativiteit, maar je hebt verder niet zo veel aan je hoofd. Je gedachten zijn rustig en helder. Nieuwe ideeën en oplossingen komen als vanzelf in je op.

Je zou je brein kunnen vergelijken met een pijpleiding voor nieuwe, frisse gedachten. Als de pijpleiding open is, dan wordt je ervaring gevoed door een stroom van nieuwe gedachten, inzichten en creatieve ideeën.

Soms zit die pijpleiding verstopt. Hij raakt geblokkeerd met je eigen gedachten over hoe je je voelt, over de situatie, over wat er kan misgaan, want anderen zullen denken, enz. Die gedachten worden onrustiger en koortsachtiger. Hoe hoger de omloopsnelheid van je gedachten, hoe minder je met je aandacht je bij het moment bent, en hoe meer stress je ervaart. Op die momenten is er geen sprake van flow.

Flow is onze natuurlijke staat

Kleine kinderen gaat altijd op in het moment. Ze zijn niet druk bezig met zich zorgen maken over wat anderen van ze denken. Ze zijn niet bang voor de toekomst of beschaamd over het verleden. Hun natuurlijke neiging is om op onderzoek uit te gaan, uiting te geven aan hun creativiteit en zo veel mogelijk plezier te hebben.

Michael Neill betoogt in zijn boek dat dit de natuurlijke staat van de mens is: opgaan in het moment. Je moet jezelf actief uit het huidige moment denken om er van weg te komen. En op het moment dat je daarmee ophoudt, kom je weer in het nu terecht. Dan ervaar je verbondenheid met je omgeving en ben je met je aandacht in het hier en nu.

Ons denken verandert van moment tot moment, dus het vermogen om een nieuwe gedachte te hebben over een oude situatie is natuurlijk en altijd aanwezig. Als je een nare of onzekere gedachte hebt, hoeft die niet bestreden of genezen te worden. Je hoeft je alleen maar te realiseren dat je aan het denken bent. En dan zal er snel een nieuwe gedachte volgen en daarmee een nieuwe ervaring. Die nieuwe gedachte is misschien niet per se beter dan de oude. Maar het feit dat het zo werkt, helpt je wel. Het voorkomt dat je verstrikt raakt in gedachten die je weghalen uit het moment. Dit lijkt een soort ingebouwd mechanisme te zijn, dat erop gericht is om mentaal gezond te blijven. Net zoals je lichaam geprogrammeerd is om zichzelf gezond te maken, bijvoorbeeld door te helen als je jezelf gesneden hebt. Daar hoef je zelf niet bewust iets voor te doen, dat gebeurt gewoon.

Net als het lichaam, heeft de geest dus een soort zelf herstellend vermogen. Je kunt erop vertrouwen dat op de ene gedachte vanzelf een andere zal volgen. Het probleem is dat we hier juist niet op vertrouwen. We proberen onze psychische balans te herstellen door heel hard na te denken, controle uit te oefenen, omstandigheden in de buitenwereld te beïnvloeden. Maar dan maken we geen gebruik van het natuurlijke herstellende vermogen. Hoe koortsachtiger we nadenken, hoe complexer alles lijkt te worden. In onze poging om onze gedachten te controleren, verliezen we ons vermogen om nieuwe, frisse gedachten te laten opkomen. De pijpleiding raakt verstopt en we kunnen niet meer downloaden.

Hoe zorg je dat de pijpleiding open blijft?

De remedie is daarom om je gedachten tot rust te laten komen. Als je hoofd leeg is, kan het gevuld worden met nieuwe gedachten. Je brein wordt ontvankelijk voor een wijsheid die buiten het bereik van je persoonlijke ervaring komt.

Hoe kun je dus je ervaring van de werkelijkheid veranderen? Door de controle los te laten. Je moet dus eigenlijk juist niets doen als je een negatieve emotie ervaart. Geen analyses, meditaties, geen cognitieve gedragstherapie, mindfulness, NLP of wat dan ook. Het enige wat je hoeft te doen, is je realiseren dat je aan het denken bent. Dat de emotie die je voelt, jou geen informatie verschaft over situatie buiten jou. Hij vertelt je alleen wat je gedachten over die situatie zijn. Laat het gevoel er zijn en wacht tot er een nieuwe gedachte in je opkomt die je inspireert om een actie te ondernemen in het hier en nu. Want alleen door actie in het hier en nu krijgt de werkelijkheid vorm.

Wat vind jij van deze Inside Out benadering? Is het voor jou ook een bevrijdende gedacht of juist niet? Ik vind het leuk als je hieronder een reactie achterlaat!